De Larentiinae zijn een onder-familie van de spanners (Geometridae). Deze onder-familie bestaat uit een aantal grotere geslachten en vele kleine mono-typische geslachten.
Geslacht: Acasis
Groene blokspanner – 2022 (NL)
(NCBI-index: 934820)
Verse vlinders van de groene blokspanner (Acasis viretata) hebben een opvallende olijf- tot grasgroene kleur. Deze vervaagt echter vrij snel naarmate ze ouder worden tot geelachtig groen of flets okergeel. Op de voorvleugel zijn vele zwarte dwarslijnen te zien waardoor een donkere groenzwarte middenband ontstaat. Aan de weerszijden van de middenband is een lichtere groenwitte zone aanwezig. Deze middenband vervaagt veel minder snel waardoor oudere exemplaren nog steeds goed te herkennen zijn. De vliegperiode is in twee generaties van half april tot begin oktober en de spanwijdte bedraagt 25-29mm. Waardplant: Sporkehout, klimop, liguster, hulst en kornoelje. Engelse benaming: Yellow-barred Brindle. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Anticollix
Wederikdwergspanner – 2021 (NL)
(NCBI-index: 504414)
De wederikdwergspanner (Anticollix sparsata) is een relatief grote dwergspanner waarbij de vleugels een grijsbruine grondkleur hebben. Het meest opvallende en kenmerkende zijn de diepe inkepingen in de achterrand van de achtervleugel en de daarlangs lopende zwarte getande franjelijn. Langs de voorrand van de voorvleugel bevinden zich donkere vlekken en dicht tegen de rand is een duidelijke middenstip te zien. De vleugeladers zijn meestal zwart en wit. De vliegperiode is in twee generaties van mei tot begin september en de spanwijdte bedraagt 20-26mm. Waardplant: Grote wederik. Engelse benaming: Dentated Pug. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Camptogramma
Gestreepte goudspanner – 2017 (NL)
(NCBI-index: 934908)
De gestreepte goudspanner (Camptogramma bilineata) is goed herkenbaar door de unieke combinatie van kleur en tekening zoals je die soms ziet bij schelpen. De grondkleur is goud geel waarbij vele fijne bruine gegolfde dwarslijnen te zien zijn. Op de voorvleugel zijn de middelste dwarslijnen goed te zien door hun helderwitte kleur. Hert vrouwtje is goed te herkennen door de aanwezige donkerbruine centrale banden. De gestreepte goudspanner vliegt in één en soms twee generaties van mei tot eind augustus. Waardplant: diverse kruidachtige planten. Engelse benaming: Yellow Shell. Friese benaming: Strepe goudspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Chloroclystis
V-dwergspanner – 2015 (NL)
(NCBI-index: 190337)
De V-dwergspanner (Chloroclystis v-ata) doet zijn naam eer aan met zijn groenachtige kleur en de zwarte V in de buitenste dwarsband nabij de vleugelrand. De groene kleur verandert in licht geelbruin naarmate ze ouder worden. In tegenstelling tot de voorvleugels zijn de achtervleugels vaal grijs met opvallende donkere streepjes. Het achterlijf is groen met twee parallelle rijen zwarte stippen en een zwarte band. De vliegperiode is van april tot in oktober in twee soms drie generaties en de spanwijdte is 14-19mm. Waardplant: koninginnenkruid, guldenroede, bosrank, engelwortel, berenklauw en vlier. Engelse benaming: The V-pug. Friese benaming: V-dwerchspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Cidaria
Oranje bruinbandspanner – 2017 (NL)
(NCBI-index: 934927)
De oranje bruinbandspanner (Cidaria fulvata) is erg goed herkenbaar vanwege zijn helder oranjegele voorvleugel en de onregelmatig gevormde roodbruine middenband. Op beide vleugelpunten zit een lichte vlek. Deze spanner vliegt van in één generatie van mei tot augustus en heeft een spanwijdte van 20-25mm. Waardplant: wilde en gekweekte rozen. Engelse benaming: Barred Yellow. Friese benaming: Oranje brúnbânspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Colostygia
Kleine groenbandspanner – 2017 (NL)
(NCBI-index: 934931)
De kleine groenbandspanner (Colostygia pectinataria) is het best te herkennen aan de groene grondkleur, de drie zwarte vlekken langs de vleugelrand en de twee zwarte vlekken langs de binnenrand. De groene kleur van de verse exemplaren wordt naarmate ze ouder worden geelachtig, witachtig of zelfs rozewit. De donkere dwarsbanden zijn gegolfd en afgezet met een witte dunne lijn. De vliegperiode is van april tot oktober in twee generaties en hij heeft een spanwijdte van 24-30mm. Waardplant: walstro. Engelse benaming: Green Carpet. Friese benaming: Lytse grienbânspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Dysstroma
Schimmelspanner – 2020 (NL)
(NCBI-index: 685363)
De schimmelspanner (Dysstroma truncata) heeft een zeer gevarieerd uiterlijk. De variatie die het gemakkelijkst te herkennen is heeft een opvallende grote oranjebruine of roodachtig bruine vlek op het middenveld van de voorvleugel. De andere varianten bestaan uit een schakering van kleuren en witte, scherpgetande golflijnen. Het wortelveld is daarbij oranjebruin, het middenveld lichtgrijs met een opvallende donkere vlek die vanaf de voorrand tot het midden van de vleugel doorloopt en een donkere zone langs de achterrand van de vleugel. De achtervleugel is grijs. De spanwijdte bedraagt 24-30mm en de vliegperiode loopt van begin mei tot oktober in twee generaties. Waardplant: Diverse struiken en kruidachtige planten. Engelse benaming: Common Marbled Carpet. Friese benaming: Skimmelspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Electrophaes
Kleine wortelhoutspanner – 2008 (NL)
(NCBI-index: 934936)
De kleine wortelhoutspanner (Electrophaes corylata) vliegt in één generatie van mei tot en met juli. Specifiek is de relatief smalle en onregelmatig gerande donkere middenband op de voorvleugel. Tussen de donkere middenband en de donkere vleugelwortel ligt een zone die in het midden lichtbruin is en langs de randen wit. De spanwijdte is 22-30mm. Waardplant: diverse loofbomen en struiken. Engelse benaming: Broken-barred Carpet. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Epirrhoe
Gewone bandspanner – 2017 (NL)
(NCBI-index: 190347)
De gewone bandspanner (Epirrhoe alternata) is redelijk goed herkenbaar ondanks de vele variaties. De volwassen vlinders worden overdag vaak verstoord en vliegen dan op uit lage begroeiing. Over de voorvleugel zie je een patroon van donkergrijze en bruinachtig grijze banden. De donkerste middenband heeft aan de buitenzijde één duidelijk uitstekende stompe punt. Door het midden van witte banden aan weerskanten van de middenband loopt een dunne grijze lijn. De spanwijdte is 26-28mm. Deze spanner vliegt in twee generaties van mei tot september. Waardplant: walstro. Engelse benaming: Common Carpet. Friese benaming: Gewoane bânspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Epirrhoe
Bonte bandspanner – 2020 (NL)
(NCBI-index: 934838)
Alhoewel de markeringen van de bonte bandspanner (Epirrhoe tristata) zeer variabel zijn, zorgt het patroon van zwarte tot soms bruinachtig donkergrijze en smallere witte banden voor het onderscheid ten opzichte van andere soorten. Deze tekening geeft de bandspanner een tamelijk bont uiterlijk. In de zwarte banden zijn vaak witte dwarslijnen zichtbaar. In de buitenste band zit een getande golflijn, die zowel op de voor- als achtervleugel, een kleine pijlachtige vlek kan bevatten. Die vlek vormt soms samen met de naar buiten uitstekende witte middenband een speerpunt. Aan deze combinatie ontleend deze spanner dan ook zijn Engelse naam. De buitenste band is altijd minstens even donker als de middenband en die bij de vleugelwortel. Door het midden van de witte banden loopt een rij kleine donkere stippen. De franje is helder geblokt. De vlieperiode is van half april tot in september en de spanwijdte bedraagt 24-26mm. Waardplant: Walstro. Engelse benaming: Small Argent and Sable. Friese benaming: Bûnte bânspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Epirrita
Herfstspanner – 2018 (NL)
(NCBI-index: 116128)
Een later in het jaar voorkomende spanner is de herfstspanner (Epirrita dilutata). De voorvleugel is grijs of bruinachtig van kleur en niet glanzend. De voorvleugel heeft een patroon van voornamelijk smalle, afwisselend licht en donker gekleurde banden met zwarte dwarslijnen en aders. De middenstip is vaag en heeft de vorm van een ovaal of een klein streepje. Een uitsteeksel van de onregelmatige binnenrand van de donkere buitenste dwarsband raakt de middenstip. De binnenrand van de dwarsband heeft op deze plaats de vorm van een liggende drie. De spanwijdte is 38-44mm. De vliegperiode is van eind september tot eind november in één generatie. Waardplant: loofbomen. Engelse benaming: November Moth. Friese benaming: Hjerstspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Euchoeca
Leverkleurige spanner – 2022 (NL)
(NCBI-index: 326953)
Bij spanners is het altijd even kijken of ik hem eerder heb gezien of dat het een nieuwe soort is. Voor de leverkleurige spanner (Euchoeca nebulata) had ik wel het vermoeden dat dit voor mij een nieuwe soort moest zijn. De rusthouding van deze kleine spanner is opvallend waarbij de vleugels altijd omhoog gericht zijn. Op de zandkleurige onderzijde van de vleugel zijn donkere dwarslijnen te zien. De franje is crèmekleurig en bruin geblokt en de bovenkant van de voorvleugel is leverkleurig langs de voorrand en bij de vleugelwortel geelachtig bruin. Op de voorvleugel zijn drie dwarsbanden aanwezig die soms alleen bij de voorrand duidelijk te zien zijn. De vliegperiode is in twee generaties van eind april tot half september en de spanwijdte bedraagt 23-25mm. Waardplant: els en berk. Engelse benaming: Dingy Shell. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Eulithis
Wortelhoutspanner – 2017 (NL)
(NCBI-index: 934839)
De wortelhoutspanner (Eulithis prunata) is een herkenbaar getekende en bruine spanner. Het meest herkenbare is de sterk golvende buitenrand van de brede donkere middenband. In rust is het achterlijf omhoog gekruld net als bij zijn andere familieleden. De spanwijdte is 30-35mm en daarmee is deze spanner één van de grootste van zijn familie. De wortelhoutspanner vliegt in één generatie van juni tot eind augustus. Waardplant: aalbes en meidoorn. Engelse benaming: The Phoenix. Friese benaming: Woartelhoutspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Eulithis
Bessentakvlinder – 2018 (NL)
(NCBI-index: 1.869886)
Een nachtvlinder die heel erg opvalt vanwege de manier waarop hij de vleugels houdt in rusttoestand is de bessentakvlinder (Eulithis mellinata). De vleugels worden boven het lichaam los van de grond gehouden waarbij de achtervleugel iets omhoog krult. De vleugelwortel van deze geelbruine spanner, de randen van de middenband en de driehoekige vlek die grenst aan het schuine streepje in de vleugelpunt zijn bruin getint. De franje van de vleugels zijn geel en bruin geblokt. De middenband heeft aan de binnenzijde een scherp gepunte instulping en aan de buitenzijde een enkelpuntig uitsteeksel die beide een beetje in de richting van de voorrand wijzen. De vliegperiode is van mei tot in augustus in één generatie en de spanwijdte is 27-30mm. Waardplant: bosbes en aalbes. Engelse benaming: The Spinach. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Eulithis
Oranje agaatspanner – 2023 (NL)
(NCBI-index: 326959)
Dwalend door heidegebied zag ik steeds een wat grotere oranjebruine nachtvlinder rondvliegen, maar hij was steeds te snel om te ontdekken waar hij zich schuil hield. Uiteindelijk ontdekte ik de oranje agaatspanner (Eulithis testata) een klein stukje vanaf het looppad zittend in het hoge gras. De grondkleur van deze mot kan variëren van helder bruinachtig tot licht- of donkerbruin, soms met een roodachtige tint. Kenmerkend is de witte waas die in wisselende mate op de vleugel aanwezig is. Een belangrijk kenmerk is de brede V-vormige middenband op de voorvleugel, de wit afgezette buitenrand hiervan bezit een aantal opvallende ronde uitstulpingen. Een ander opvallend kenmerk is het witte streepje in de vleugelpunt dat vaak onderdeel is van een min of meer driehoekige oranje of bruine vlek. De vliegperiode is in één generatie van half juni tot half september en de spanwijdte bedraagt 25-35mm. Waardplant: bosbes en populier. Engelse benaming: The Chevron. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Eupithecia
Meldedwergspanner – 2017 (NL)
(NCBI-index: 1.906382)
De meldedwergspanner (Eupithecia simpliciata) is een geelbruine dwergspanner met een vrij brede afgeronde voorvleugel. Op de voorvleugel kun je een duidelijke, lichte brede dwarslijn en een golflijn zien. De stip in het midden is klein en vaak wel goed te zien. Deze spanner vliegt in één generatie van mei tot oktober met een spanwijdte van 21-23mm. Waardplant: melde, ganzenvoet, zeealsem en bijvoet. Engelse benaming: Plain Pug. Friese benaming: Mealjedwerchspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Eupithecia
Schermbloemdwergspanner – 2017 (NL)
(NCBI-index: 934860)
De schermbloemdwergspanner (Eupithecia tripunctaria) is een spanner goed te herkennen is aan de drie witte stippen langs de achterrand van de voorvleugels. Verder heeft deze bruinachtig donkergrijze spanner weinig tekening. De aders zijn vaak wel iets donkerder dan de grondkleur. Hij vliegt in twee generaties van maart tot in september met een spanwijdte van 17-21mm. Waardplant: berenklauw, engelwortel, fluitenkruid, peen en pastinaak. Engelse benaming: White-spotted Pug. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Eupithecia
Egale dwergspanner – 2017 (NL)
(NCBI-index: 934841)
De egale dwergspanner (Eupithecia absinthiata) heeft een roodachtig bruin of geelbruine voorvleugel. Langs de voorranden bevinden zich donkere vlekjes. De middenstip is duidelijk te zien en in de binnenrandhoek is een witte vlek te zien. De vliegtijd is van april tot half september in één generatie en hij heeft een spanwijdte van 21-23mm. Waardplant: duizendblad, bijvoet, koninginnenkruid, jakobskruiskruid en guldenroede. Engelse benaming: Wormwood Pug. Friese benaming: Egale dwerchspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Eupithecia
Gewone dwergspanner – 2018 (NL)
(NCBI-index: 934866)
Een dwergspanner die variabel is in kleur is de gewone dwergspanner (Eupithecia vulgata). Het meest kenmerkende zijn de zeer kleine, maar meestal toch wel aanwezige middenstip op de roodachtige bruine voorvleugel en de dwarslijntjes gevormd door de zwarte en witte vlekjes op de aders. Kenmerkend is verder de witte golflijn en de witte vlek in de binnenrand hoek. Langs de zijkant van het achterlijf zijn duidelijk zwarte vlekjes te zien. De vliegperiode is van maart tot oktober in twee generaties en hij heeft een spanwijdte van 15-18mm. Waardplant: kruidachtige planten, loofbomen. Engelse benaming: Common Pug. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Eupithecia
Zwartvlekdwergspanner – 2018 (NL)
(NCBI-index: 934844)
Een erg opvallend en gemakkelijk te determineren dwergspanner is de zwartvlekdwergspanner (Eupithecia centaureata). Deze spanner lijkt net een een vogelpoepje en men denkt dat hij daardoor voor vijanden minder opvallend is. De overwegend witte spanner heeft op voorvleugel bij de voorrand een duidelijke korte maar intense zwart streepje. Deze is vaak direct tegen de grijszwarte vlek gelegen. Vlakbij de achterste rand zit een vaalbruine band met een zigzaggende rand en witte band aan weerszijden. Het achterlijf is wit en bruin gespikkeld met helder lichtblauwe glinstering er in. De spanwijdte is 16-20mm. De vliegperiode is van half april tot in november in twee en soms drie generaties. Waardplant: koninginnenkruid, duizendblad, engelwortel, wilde averuit, pastinaak, jakobskruiskruid, guldenroede en bijvoet. Engelse benaming: Lime-speck Pug. Friese benaming: Swartflekdwerchspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Eupithecia
Esdoorndwergspanner – 2018 (NL)
(NCBI-index: 934853)
De determinatie van dwergspanners is altijd weer een uitdaging. Ook voor deze esdoorndwergspanner (Eupithecia inturbata) heb ik weer de nodige hulp gehad. De voorvleugel heeft een bruinachtig grijze grondkleur met vooral in het middenveld vaak iets okergeel. De donkere middenstip is vaak goed zichtbaar. De golflijnen bevinden zich met name langs de achterrand en is vooral bij de binnenrandhoek het beste zichtbaar. In het zoomveld bevinden zich drie donkere vlekken, één in de vleugelpunt, één vlak daarnaast en één iets grotere in de binnenrandhoek. De zwarte onderbroken franjelijn is altijd wel goed te zien. De vliegperiode is van juli tot september in één generatie en de spanwijdte bedraagt 13-18mm. Waardplant: spaanse aak. Engelse benaming: Maple Pug. Friese benaming: Eskdoarndwerchspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Eupithecia
Streepjesdwergspanner – 2019 (NL)
(NCBI-index: 689280)
De streepjesdwergspanner (Eupithecia intricata) is vooral kenmerkend door de vele gegolfde dwarslijnen in het midden van de voorvleugel, die vlak voor de voorrand naar binnen buigen en daar duidelijk verdikt zijn. De middenstip is goed zichtbaar en enigszins langgerekt. Op de aders zie je vaak zwarte vlekjes. De grondkleur van de vleugel varieert van zandkleurig bruin tot grijsachtig bruin. In rust is het achterlijf los van de vleugels. Op de basis van het achterlijf zie je dun zwart dwarsbandje. De spanwijdte is 20-24mm. De vliegperiode is van eind april tot begin augustus in één, soms twee, generaties. Waardplant: jeneverbes en coniferen. Engelse benaming: Freyer’s Pug. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Eupithecia
Bijvoetdwergspanner – 2020 (NL)
(NCBI-index: 326948)
Ondanks de effen bruinachtig grijze kleur is de bijvoetdwergspanner (Eupithecia innotata) eenvoudig te onderscheiden van andere bruinachtig grijze soorten door de langgerekte voorvleugel. Het onderscheid is extra goed te zien door de buitenste dwarslijn die naast de middenstip een scherpe hoek maakt en als een pijl naar de vleugelpunt wijst. Ook de andere dwarslijnen, mits ze goed zichtbaar zijn, vallen op door de scherpe hoek. De zwarte middenstip is lang en dun. In het zoomveld loopt een lichte golflijn die bij de binnenrandhoek verbreed is tot een kleine lichte vlek. De achtervleugel steekt meestal niet ver onder de voorvleugel uit en het achterlijf is vaak omhoog gekruld. De vliegperiode is van februari tot in oktober in twee generaties en de spanwijdte bedraagt 21mm. Waardplant: meidoorn, vlier, wilde averuit en bijvoet. Engelse benaming: Angle-barred Pug. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Eupithecia
Hopdwergspanner – 2023 (NL)
(NCBI-index: 214139)
Spanners zijn vaak moeilijk te determineren en zeker wanneer ze al iets meer afgevlogen zijn. Door goed op de specifieke kenmerken te letten kom je er vaak wel uit welke soort het is. Voor de hopdwergspanner (Eupithecia assimilata) zijn de grote crèmekleurige vlek in de binnenrandhoek van de voorvleugel en crèmekleurige golflijn zo’n kenmerk. Verder imiteert de hopdwergspanner in rusthouding een takje door de vleugels plat op de grond te leggen met het korte achterlijf omhoog gericht. Zowel de middenstip als de vlekken langs de voorrand zijn goed zichtbaar. De grondkleur van de voorvleugel zijn oranjebruin gekleurd. De franjes van de voor- en achtervleugel zijn geblokt wat deze soort onderscheid van de iets kleinere egale dwergspanner (Eupithecia absinthiata). De vliegperiode is in twee generaties van half april tot half september en de spanwijdte bedraagt 17-22mm. Waardplant: hop en framboos. Engelse benaming: Currant Pug. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Gandaritis
Gele agaatspanner – 2017 (NL)
(NCBI-index: 934938)
De gele agaatspanner (Gandaritis pyraliata), op zijn Engels “Barred Straw”, heeft een specifieke rusthouding waar de achtervleugels helemaal onder de voorvleugels verdwijnen. Op de lichtgele vleugels is weinig tekening te zien. De middenband is iets donkerder gekleurd met aan beide zijden een lichtbruine rand. Net buiten die middenband zijn kleine v-vormige vlekjes te zien. De gele agaatspanner vliegt in één generatie van juni tot augustus. met een spanwijdte van 28-33mm. Waardplant: walstro. Engelse benaming: Barred straw. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Gymnoscelis
Zwartkamdwergspanner – 2018 (NL)
(NCBI-index: 934940)
Een opvallend familielid van de dwergspanners is de zwartkamdwergspanner (Gymnoscelis rufifasciata). Het zwart van de buitenste dwarslijn lopend vanaf de voorrand zwakt halverwege af lijkt op een naar binnen wijzend kammetje. Sommige exemplaren hebben een opvallend roodachtig patroon langs de bruinachtige of witachtige voorvleugel. Sterk getekende vlinders hebben in de vleugelpunt vaak zwarte vlekken. De vliegperiode is van februari tot november in drie, soms vier generaties. Deze soort wordt vaak binnenshuis aangetroffen wat bij mij ook het geval was. Ik trof hem op zolder aan waar soms het raam open staat. Waardplant: struikheide, bosrank, koninginnenkruid, dopheide en lijsterbes. Engelse benaming: Double-striped Pug. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Hydriomena
Groenbandspanner – 2022 (NL)
(NCBI-index: 104459)
Ondanks zijn naam doet de groenbandspanner (Hydriomena impluviata) deze geen eer aan. Op de overwegend grijze of groenachtig grijze vleugels is de brede middenband juist witachtig tot grijs. De voorrand van de voorvleugel heeft, net als bij zijn soortgenoten, vlak bij de vleugelwortel een karakteristieke bocht, de zogenoemde “schouder”, die vooral in de rusthouding goed te zien is. In en bij de vleugelpunt zijn twee of drie korte schuin achter elkaar liggende puntige streepjes te zien. Soms zit er nog een schuin streepje in de uiterste vleugelpunt. De vliegperiode is in één generatie van eind april tot eind juli en de spanwijdte bedraagt 30-34mm. Waardplant: els. Engelse benaming: May Highflyer. Friese benaming: grienbânspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Lythria
Zuringspanner – 2022 (DE)
(NCBI-index: 505418)
Nog maar net aangekomen in het Eifelgebied in Duitsland kwam ik de zuringspanner (Lythria cruentaria) tegen. Een hele mooie opvallend gekleurde nachtvlinder die in Nederland vooral op zandgronden in het binnenland en in de duinen wordt gezien. De basiskleur van de voorvleugel is bij de voorjaarsgeneratie olijfgroen of oranjebruin en bij de zomergeneratie okergeel of oranje. Op de voorvleugel zijn heel herkenbaar de purperkleurige banden. De vliegperiode is in twee of drie generaties van eind april tot eind september en de spanwijdte bedraagt 17-23mm. Waardplant: Schapenzuring en veldzuring. Engelse benaming: Purple-barred Yellow. Friese benaming: Soerstâlspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Minoa
Bruin spannertje – 2023 (DE)
(NCBI-index: 934949)
Een goed aan zijn effen licht- tot vaalbruine vleugels te herkennen vlinder is het bruin spannertje (Minoa murinata). Er is verder geen tekening op de vleugels aanwezig. Deze variant heb ik in Duitsland voor het eerst gezien. In Nederland komt vooral de zwarte melanistische vorm voor. De mannetjes vliegen overdag bij zonnig weer en bezoeken distels die in de buurt van de waardplant staan. De vliegperiode is in één generatie van begin juni tot half augustus en de spanwijdte bedraagt 14-18mm. Waardplant: cipreswolfsmelk. Engelse benaming: Drab Looper. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Odezia
Rouwspanner – 2023 (DE)
(NCBI-index: 934953)
In Nederland is de rouwspanner (Odezia atrata) zeer zeldzaam. Van deze soort zijn alleen enkele waarnemingen in Limburg bekend. Tijdens mijn bezoek aan het Eifelgebied in Duitsland waren er vele exemplaren overdag zeer actief bij zonnig weer. Deze spanner valt wel op met zijn zwarte vleugels en het witte randje bij de vleugelpunt. In de loop van de tijd vervaagt de zwarte kleur tot bruinzwart. De vliegperiode is in één generatie van juni tot begin augustus en de spanwijdte bedraagt 23-27mm. Waardplant: dolle kervel. Engelse benaming: Chimney Sweeper. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Operopthera
Kleine wintervlinder – 2018 (NL)
(NCBI-index: 104452)
Een spanner die vrij laat in het jaar nog waargenomen kan worden is de kleine wintervlinder (Operophtera brumata). Het bijzondere van deze spanner is dat het mannetje wel vleugels heeft en het vrouwtje slechts kleine vleugelstompjes en dus niet kan vliegen. Om een mannetje te lokken, klimt een vrouwtje via een boomstam omhoog en scheidt dan feromonen af. De vleugels van het mannetje zijn vaal licht- tot donkergrijsbruin gekleurd en op de voorvleugel een vaak onduidelijke, iets donkere middenband. De spanwijdte is 22-28mm. Ze komen goed op licht af waardoor je ze vaak in de buurt van buitenlampen op de muur ziet zitten. De vliegperiode is in één generatie van oktober tot, afhankelijk van de temperatuur, half december. Waardplant: loofbomen, struiken. Engelse benaming: Winter Moth. Friese benaming: Lytse winterflinter.
Vliegperiode:
Geslacht: Pasiphila
Groene dwergspanner – 2017 (NL)
(NCBI-index: 572874)
De groene dwergspanner (Pasiphila rectangulata) zijn met name wat betreft de verse exemplaren goed te herkennen aan hun groene kleur. De voorvleugel heeft aan de bovenkant vele donkere evenwijdig lopende dwarslijnen. Het meest kenmerkend zijn de centrale dwarslijnen, waarvan de buitenste vooral in de voorste helft van de vleugel een zigzaggend verloop heeft en grenst aan een zwart bandje en één rij zwarte stippen. De groene dwergspanner vliegt in één generatie van april tot in augustus en heeft een spanwijdte van 16-22mm. Waardplant: fruitbomen en sleedoorn. Engelse benaming: Green Pug. Friese benaming: Griene dwerchspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Pelurga
Kajatehoutspanner – 2009 (NL)
(NCBI-index: 997283)
De kajatehoutspanner (Pelurga comitata) heeft een bruinachtig gele of lichtbruine voorvleugel die breed is en een afgeronde vorm heeft. De middenband is donkerder, bestaat uit meerdere zones die naar het midden toe steeds lichter van kleur worden en heeft halverwege een duidelijke uitstulping. In de lichte zone is een donkere stip aanwezig. Deze spanner vliegt in één generatie van juni tot september. Waardplant: melde en ganzenvoet. Engelse benaming: Dark Spinach. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Perizoma
Hennepnetelspanner – 2018 (NL)
(NCBI-index: 326947)
Een spanner waarvan de naam doet vermoeden dat hier in de buurt iets ongeoorloofds gebeurt is de hennepnetelspanner (Perizoma alchemillata). Hij lijkt erg op de koekoeksbloemspanner (Perizoma affinitata), maar is een stukje kleiner en heeft altijd een dubbele, scherpe inkeping in de witachtige dwarsband en op de achtervleugel slechts een vage middenband. De voorvleugel is als grondkleur grijsachtig donkerbruin. Over de vleugel loopt een witte dwarsband met een dunne donkere centrale lijn. De vliegperiode is in één generatie van mei tot eind augustus en de spanwijdte bedraagt 14-18mm. Soms is er nog een tweede generatie van eind september tot in oktober. Waardplant: hennepnetel, bosandoorn. Engelse benaming: Small Rivulet. Friese benaming: Himpnettelspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Perizoma
Ratelaarspanner – 2023 (NL)
(NCBI-index: 326945)
Een vlinder die meestal overdag aan het einde van de middag actief is en sporadisch op licht komt is de ratelaarspanner (Perizoma albulata). De vleugels zijn grijswit waarover geelbruine dwarsbanden lopen die in intensiteit kunnen variëren. De witte golflijn en de zwarte onderbroken franjelijn zijn meestal wel duidelijk te zien in het geelbruine zoomveld. De vliegperiode is van mei tot juli met soms een tweede generatie in augustus tot september. De spanwijdte bedraagt 20-26mm. Waardplant: kleine ratelaar. Engelse benaming: Grass Rivulet. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Philereme
Sporkehoutspanner – 2017 (NL)
(NCBI-index: 934888)
De sporkehoutspanner (Philereme vetulata) is een vale, lichtgrijsachtig bruine spanner met op de voorvleugel veel vage dwarslijnen en net naast het midden in de richting van de vleugelwortel een stip. De franje is grijs en bruingeel geblokt. Het exemplaar dat ik gespot heeft is al redelijk verkleurd. Deze spanner vliegt in één generatie van mei tot september. Waardplant: wegedoorn en sporkehout. Engelse benaming: Brown Scallop. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Plemyria
Blauwrandspanner – 2020 (NL)
(NCBI-index: 934957)
Nachtvlindersessies op een andere plek dan je eigen tuin levert veelal mooie nieuwe soorten op. Eén van die soorten is de blauwrandspanner (Plemyria rubiginata). De vleugels van deze spanner zijn wit met halverwege de vleugels bij de voorrand een grote bruine vlek. Het wortelveld heeft dezelfde bruine kleur. In het zoomveld licht over de gehele breedte een rij grijsblauwe vlekken zodanig dat het een dwarsband lijkt. De vleugelpunten zijn blauwzwart tot grijs gekleurd. Er is ook een donkere vorm waarbij de grondkleur van de vleugel grijs is en een bruine middenband over de gehele vleugel te zien is. De spanwijdte bedraagt 24-30mm en de vliegperiode loopt van juni tot september in één generatie. Waardplant: Els. Engelse benaming: Blue-bordered Carpet. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Pterapherapteryx
Kleine blokspanner – 2020 (NL)
(NCBI-index: 987030)
De kleine blokspanner (Pterapherapteryx sexalata) is een kleine grijs met witte gebandeerde spanner met een opvallende grijze middenband en een aantal roestbruine bandjes op de voorvleugel. De middenband is bij de binnenrand van de vleugel lichter van kleur en heeft in het midden een kleine maar duidelijke zwarte stip die dicht tegen de binnenzijde van de band ligt. Het mannetje heeft een kleine achtervleugel met aan de bovenzijde langs de binnenrand een dubbel geplooide lob, die alleen aan de basis van de vleugel vastzit en in rust onder de voorvleugel verborgen zit. De vliegperiode is mei tot in augustus in één generatie en soms een tweede generatie. De spanwijdte bedraagt 22-26mm. Waardplant: wilg. Engelse benaming: Small Seraphim. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Rheumaptera
Speerpuntspanner – 2019 (NL)
(NCBI-index: 691601)
Een enkele keer zak ik wat verder af naar het zuiden van het land om eventueel andere soorten te ontdekken. Zo kwam ik nabij Leuvenum de speerpuntspanner (Rheumaptera hastata) tegen. Dit is een gemakkelijk te herkennen spanner vanwege zijn kenmerkende zwart-witte tekening op de voor- en achtervleugel die bestaat uit een afwisseling van zwarte en witte dwarsbanden. Karakteristiek zijn de witte “speerpunten” die vanuit de brede buitenste witte dwarsband de vleugelzoom insteken. De grens tussen deze dwarsband en het zwarte zoomveld is onregelmatig geschulpt. Aan de binnenzijde van de vleugel is een duidelijk en relatief breed wit dwarsbandje. De dwarsbanden bevatten normaalgesproken relatief weinig kleine zwarte stipjes. De spanwijdte bedraagt 30-38mm. De vliegperiode is van eind april tot begin augustus in één generatie. Waardplant: berk en bosbes. Engelse benaming: Argent and Sable. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Thera
(Schijn)-sparspanner – 2018 (NL)
(NCBI-index: –)
Het is erg moeilijk om de schijn-sparspanner (Thera britannica) en de sparspanner (Thera variata) van elkaar te onderscheiden. Bij mannetjes is dat alleen te zien aan de vorm van de schubben van de antennen die bij de schijn-sparspanner een zaagstructuur hebben en bij de sparspanner juist niet. Bij vrouwtje is er genitaliënonderzoek nodig. De grondkleur van deze spanner varieert van lichtgrijs tot bruinachtig tot bijna zwart. De middenband is meestal bruin getint en de randen hebben een grillig verloop. De zwarte dwarslijnen zijn vaak sterk getekend. De vliegtijd is van half april tot eind oktober in twee generaties en de spanwijdte is 18-25mm. Waardplant: spar. Engelse benaming: Spruce Carpet. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Thera
Jeneverbesspanner – 2018 (NL)
(NCBI-index: 689108)
Soms heb je geen aparte lamp nodig om nachtvlinders te lokken en volstaat een gewone buitenlamp ook. De jeneverbesspanner (Thera juniperata) zat gewoon op de muur van de garage en liet zich gewillig fotograferen. Het is een licht bruinachtig grijze spanner met een variabele middenband die opgebouwd is met een serie afzonderlijke vlekken die bij de binnenrand van de vleugel soms los van elkaar liggen. De middenband wordt begrenst door zwarte dwarslijnen die via een witte afzetting grenzen aan een lichtere zone en daartegen scherp aftekenen. De binnenzijde van de middenband heeft een opvallend scherpe inkeping. In de vleugelpunt ligt een rijtje van drie, soms één of twee, opeenvolgende diagonale zwarte streepjes die soms doorlopen tot aan de middenband. De spanwijdte is 26-29mm. De vliegperiode is van eind september tot half november in één generatie. Waardplant: jeneverbes en coniferen. Engelse benaming: Juniper Carpet. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Geslacht: Thera
Naaldboomspanner – 2019 (NL)
(NCBI-index: 934896)
Een sterk in grondkleur variërende spanner is de naalboomspanner (Thera obeliscata). De grondkleur van de vleugels loopt van zandkleurig via diverse grijsachtig bruine tinten tot zwart. De middenband varieert van roodachtig bruin, donkerbruin tot grijsachtig bruin. Deze middenband is breed bij de voorrand en loopt richting de binnenrand smal toe. Halverwege de binnenrand bevindt zich een kleine stompe hoek naar binnen. Het vrouwtje is vaak wat groter dan het mannetje en de spanwijdte bedraagt 28-36mm. De vliegperiode loopt van eind april tot half oktober in twee generaties. Waardplant: diverse naaldbomen. Engelse benaming: Grey Pine Carpet. Friese benaming: Nullebeamspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Xanthorhoe
Zwartbandspanner – 2014 (NL)
(NCBI-index: 934902)
De zwartbandspanner (Xanthorhoe fluctuata) lijkt heel erg op de walstrobandspanner (Epirrhoe galiata) waarvan de voorvleugels een scherpere vleugelpunt hebben en meer afstekende witte zones tussen de donkere banden op de voorvleugel. Volwassen vlinders kunnen overdag rustend aangetroffen worden op muren en hekken en zijn snel opgejaagd. Hij heeft op de voorvleugel langs de voorrand twee duidelijk aanwezige zwarte velden en vlakbij de vleugelpunt ook. Het veld bij de vleugelwortel vormt één zwart veld met de kop en borststuk. De zwartbandspanner vliegt in twee generaties van april tot oktober en de spanwijdte is 26-32mm. Waardplant: raket en look-zonder-look. Engelse benaming: Garden Carpet. Friese benaming: Swartbânspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Xanthorhoe
Bruine vierbandspanner – 2017 (NL)
(NCBI-index: 934904)
De bruine vierbandspanner (Xanthorhoe spadicearia) heeft kenmerkend een duidelijke dubbele zwarte vlek dichtbij de vleugelpunt. Op de bovenkant van de voorvleugels is een bleke purperbruine middenband zichtbaar met aan beide zijden met wit begrenst. Volwassen vlinders rusten overdag in de schaduw op stenen, muren, stuiken of boomstammen. De vliegtijd is van april tot in oktober in twee en soms drie generaties. Waardplant: walstro. Engelse benaming: Red Twin-spot Carpet. Friese benaming: Brune fjouwerbânspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Xanthorhoe
Geoogde bandspanner – 2017 (NL)
(NCBI-index: 934903)
De geoogde bandspanner (Xanthorhoe montanata) heeft als kenmerk een witte tot crèmekleurige voor- en achtervleugel waarover een onregelmatige middenband loopt. Op de voorvleugel is in de band meestal een wit veld aanwezig met daarin een duidelijk zichtbare zwarte punt. De variatie in de middenband kleuring is groot. Hij wordt gemakkelijk verstoord en vliegt dan op uit lage vegetatie. Deze spanner vliegt in één generatie van mei tot in juli. Waardplant: diverse kruidachtige planten en struiken. Engelse benaming: Silver-ground Carpet. Friese benaming: Eachbânspanner.
Vliegperiode:
Geslacht: Xanthorhoe
Vierbandspanner – 2017 (NL)
(NCBI-index: 190369)
De vierbandspanner (Xanthorhoe ferrugata) heeft een kenmerkende dubbele vlek vlakbij de vleugelpunt. Gedurende lange tijd dacht men dat de dubbele vlek de markering was om deze spanner te onderscheiden van de bruine vierbandspanner (Xanthorhoe spadicearia). Onlangs is bewezen dat dit een onbetrouwbaar kenmerk is. De vleugels zijn grijsachtig met een zwarte of roodbruine middenband. Deze spanner vliegt in twee en soms drie generaties van april tot begin september met een spanwijdte van 18-22mm. Waardplant: diverse kruidachtige planten. Engelse benaming: Dark-barred Twin-spot Carpet. Friese benaming: Fjouwerbânspanner.
Vliegperiode:
