De Archipini is een stam binnen de onderfamilie Tortricinae die onder de familie bladrollers (Tortricidae) valt. Het is de grootste stam binnen de Tortricinae, met meer dan 1600 beschreven soorten in 150 geslachten. De leden ervan komen in alle regio’s voor, maar zijn zeldzaam in de neotropen. In Europa komen onder andere de geslachten Aphelia, Archips, Clepsis en Pandemis voor. De meeste zijn polyfage bladrollers en deze stam omvat veel soorten die een plaag kunnen zijn voor land- en tuinbouw. Een kenmerkende eigenschap voor de groep is de dolkvormige harde structuur (signum) in een zakvormige deel van het vrouwelijk geslachtsorgaan waar ze het sperma opslaat (bursa corpora).
Stam: Archipini
Geslacht: Adoxophyes
Vruchtbladroller – 2023 (NL)
(NCBI-index: 480707)
Het mannetje van de vruchtbladroller (Adoxophyes orana) is normaalgesproken kleiner dan het vrouwtje. De voorvleugel van het mannetje is geelbruin met donkerbruine markeringen. De vleugelwortel is donker gekleurd en langs de voorrand nabij de vleugelpunt is een bruine vlek te zien. Vanaf een 1/3 loopt vanaf de voorrand een donkere band richting het midden van de binnenrand. De vliegperiode is in twee generaties van mei tot in oktober en de spanwijdte bedraagt 15-22 mm. Waardplant: appel, peer, pruim, wilg, roos, kamperfoelie. Engelse benaming: Summer Fruit Tortrix. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Stam: Archipini
Geslacht: Aphelia
Gele bladroller – 2021 (NL)
(NCBI-index: 753154)
Een vrij eenvoudig te beschrijven bladroller is de gele bladroller (Aphelia paleana). De voorvleugel is witgrijs tot vaal geelbruin zonder verdere markeringen. Bij het mannetje is de wortel van de vleugel, het lijf en de kop voornamelijk oranjegeel. De onderkant van de voorvleugel is vaal grijsbruin. De vliegperiode is in één generatie van juni tot september en de spanwijdte bedraagt 18-22 mm. De larven voeden zich in een bij elkaar gesponnen blad. Waardplant: kweek, knoopkruid, weegbree, moerasspirea. Engelse benaming: Timothy Tortrix. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Stam: Archipini
Geslacht: Archips
Grote appelbladroller – 2017 (NL)
(NCBI-index: 2.655036)
De grote appelbladroller (Archips podana) is een vrij eenvoudig te herkennen bladroller vanwege de “bel”-vorm welke te zien is in rusthouding. Het mannetje en vrouwtje zijn wel verschillend qua kleur. Het vrouwtje is bruin met alleen een donkere langwerpige vlek langs de voorrand van de vleugel. Het mannetje heeft een donkere middenband halverwege de vleugel en een donkere vlek bij de vleugelwortel. Verder heeft het mannetje een witte zone op de vleugel. Deze bladroller vliegt in twee generaties van mei tot september en de spanwijdte bedraagt 18-26 mm. De larven voeden zich met bladeren, bloemen en fruit van een veel gecultiveerde bomen. Waardplant: hazelaar, beuk, appel, peer, roos, bosbes. Engelse benaming: Large Fruit-tree Tortrix. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Stam: Archipini
Geslacht: Archips
Gevlamde bladroller – 2018 (NL)
(NCBI-index: 1.100919)
Een bladroller die zeker niet moeders mooiste is en welke me wat meer tijd kostte om te determineren is de gevlamde bladroller (Archips xylosteana). Met name het hele donkere, bijna zwarte, exemplaar maakt determinatie erg moeilijk. Normaal is de voorvleugel vaal geelbruin, soms donker en overwegend grijsbruin met roodbruine markeringen. Het wortelveld vormt een schuine slanke vlek met een afgeronde top. De middenband is zeer schuin vooral bij het mannetje. De onderste helft is sterk verbreed, de voorrand iets concaaf en de achterrand overal duidelijk met een krom tandje boven en een stompe hoek onder het midden. De voorrandsvlek is breder en rechthoekig. Vliegperiode is van eind mei tot half augustus in één generatie en de spanwijdte bedraagt 15-23 mm. De larven voeden zich in opgerolde bladeren. Waardplant: esdoorn, meidoorn, populier, berk, kamperfoelie, fruitbomen. Engelse benaming: Variegated Golden Tortrix. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Stam: Archipini
Geslacht: Archips
Fraaie dennenbladroller – 2018 (NL)
(NCBI-index: 1.100917)
Zoals bij meerdere bladrollers van de ‘Archips‘-familie is ook het mannetje van de fraaie dennenbladroller (Archips oporana) kleiner en meer uitgesproken getekend dan het vrouwtje. De voorvleugels van he mannetje zijn paarsachtig bruin met roodbruine markeringen die omgeven zijn met een dunne witte lijn. De vrouwtjes zijn vaal paarsbruin met roodbruine markeringen en een netachtig patroon over de gehele vleugel. De achtervleugel is bij het mannetje grijsbruin met een koperachtige gloed terwijl dit bij het vrouwtje meer oranje is. De vliegperiode is van juni tot juli in één generatie en de spanwijdte bedraagt 19-28 mm. De larven voeden zich tussen de naalden. Waardplant: naaldbomen, gewone zilverspar. Engelse benaming: Pine Tortrix. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Stam: Archipini
Geslacht: Archips
Meidoornbladroller – 2021 (NL)
(NCBI-index: 1.857967)
De grondkleur van het mannetje van de meidoornbladroller (Archips crataegana) is meestal lichter van kleur dan bij het vrouwtje. Op de licht grijsbruine vleugel zijn donkerbruine markeringen te zien. Vanaf de basis van de vleugel loopt vanaf de achterrand een korte strook schuin naar het midden van de vleugel. Op 2/3 is een grote vlek te zien die net niet tot aan de voorrand toe loopt. Dichtbij de vleugelpunt loopt een vlek vanaf de voorrand schuin naar de achterrand. Alle vlekken zijn licht omlijnd en de vleugelpunt is puntvormig. De vliegperiode van juni tot september in één generatie en de spanwijdte bedraagt voor het mannetje 19-22 mm en voor het vrouwtje 23-28 mm. De larven rollen zich in de bladeren van de waardplant. Waardplant: eik, es, iep, wilg. Engelse benaming: Brown Oak Tortrix. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Stam: Archipini
Geslacht: Caoecimorpha
Anjerbladroller – 2018 (NL)
(NCBI-index: 287198)
Het mannetje van de anjerbladroller (Caoecimorpha pronubana) is duidelijk te onderscheiden van het vrouwtje. Het mannetje is met zijn 7-9 mm kleiner dan het vrouwtje die 8-12 mm is. De voorvleugel van het mannetje is donker geelbruin met een zwak donkerbruin netachtig patroon aan de buitenkant. Verder een donkerbruin tot paarsachtige vlek. De vleugels van het vrouwtje zijn langer en bij de vleugelpunt is een piekvorm te zien. De bovenkant van de vleugel is lichter van kleur en het networmig patroon is duidelijk te zien. De achtervleugel is oranjeachtig. De vliegperiode is gedurende een groot deel van het jaar in twee generaties. De larven voeden zich in spinsel. Waardplant: roos, wolfsmelk, kardinaalsmuts. Engelse benaming: Carnation Tortrix. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Stam: Archipini
Geslacht: Choristaneura
Reuzenbladroller – 2023 (NL)
(NCBI-index: 1.100946)
Eén van de grotere soorten en gemakkelijk herkenbaar is de reuzenbladroller (Choristaneura hebenstreitella). De voorvleugel is geelbuin, grijs getint met zwakke bruine lijnen waardoor een netstructuur ontstaat. Halverwege is vanuit de binnenrand een brede donkere dwarsband te zien die net niet op de donkere vlek bij de voorrand aansluit. Dichtbij de vleugelpunt is langs de voorrand een tweede donkere vlek, bijna een halve cirkel, te zien. Bij de vleugelwortel is eveneens een donkere zone aanwezig wat hem onderscheid van de eveneens grote gemarmerde drievlekbladroller (Lozotaenia forsterana). De vliegperiode is in één generatie van eind mei tot juli en de spanwijdte bedraagt 20-30 mm. Waardplant: eik, berk, hazelaar, lijsterbes. Engelse benaming: Great Tortrix. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Stam: Archipini
Geslacht: Clepsis
Koolbladroller – 2018 (NL)
(NCBI-index: 1.144650)
Een algemeen voorkomende bladroller is de koolbladroller (Clepsis spectrana). De voorvleugel is vaal geelbruin, soms een beetje roodachtig, met een variatie aan spikkels. De donkerbruine dwarsband halverwege de vleugel en de eveneens donkerbruine vlek nabij de vleugelpunt zijn zeer opvallend. De vliegperiode is in twee generaties van mei tot in september en de spanwijdte bedraagt 16-22 mm. De larven voeden zich in gesponnen bloemen of bladeren. Waardplant: wilg, hop, zee-aster, lavendel. Engelse benaming: Cyclamen Tortrix. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Stam: Archipini
Geslacht: Clepsis
Tuinbladroller – 2018 (NL)
(NCBI-index: 1.100947)
Het mannetje en het vrouwtje van de tuinbladroller (Clepsis consimilana) zijn, zoals je wel vaker ziet bij de bladrollers, verschillend getekend. De voorvleugel van het mannetje is geelbruin met lichte markeringen en een schuine dwarsband. Het vrouwtje is donkerder en heeft een roodbruine spikkeling op de voorvleugel. Verder heeft het vrouwtje geen dwarsband of andere markeringen behalve een paar zwarte vlekjes langs de buitenrand van de vleugel. De vliegperiode is in één generatie van juni tot in september en de spanwijdte bedraagt 13-19 mm. De larven voeden zich in een slordig en dicht spinsel tussen dode of verdorde bladeren. Waardplant: liguster, sering, kamperfoelie, meidoorn, appel, haagbeuk. Engelse benaming: Privet Tortrix. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Stam: Archipini
Geslacht: Clepsis
Veldbesbladroller – 2024 (CH)
(NCBI-index: 1.197227)
Soms ontdek je een soort waarvoor wel een Latijnse naam is, maar geen Nederlandse en Engelse. Voor bladrollers zie je vaak dat de naam gerelateerd is aan de waardplant. Vandaar dat ik gekozen heb voor veldbesbladroller (Clepsis rogana). In de meeste gevallen is de bovenkant van de voorvleugel met zijn vaalwitte basiskleur een schakering van gele vlekken met daartussen bruinige schubben. De franjes zijn wit. De vliegperiode is één generatie van juni tot in augustus en de spanwijdte bedraagt 20-22 mm. Waardplant: veldbes, bosbes, witte nieswortel. Engelse benaming: Wood-rush Tortrix. Friese benaming:–
Vliegperiode:
Stam: Archipini
Geslacht: Lozotaeniodes
Stipjesbladroller – 2020 (NL)
(NCBI-index: 1.870046)
De voorvleugel van de stipjesbladroller (Lozotaeniodes formosana) is vaal geelbruin met daarop vele lichtere aaneengesloten vlekken die aan de rand donker roodbruin zijn. De vliegperiode is in één generatie van mei tot augustus en soms een tweede generatie in oktober. De spanwijdte bedraagt 20-26 mm en de larven voeden zich in een spinsel langs twijgen. Waardplant: grove den. Engelse benaming: Orange Pine Tortrix. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Stam: Archipini
Geslacht: Pandemis
Kersenbladroller – 2017 (NL)
(NCBI-index: 572788)
De kersenbladroller (Pandemis cerasana) is een kleine bladroller die net als vele familieleden in rusttoestand zijn vleugels in een platte ‘bel’-vorm houdt. De bovenkant van de vleugels zijn bruin en van bovenaf is een duidelijke bruine V-vormige band te zien. Meer naar de vleugelpunt is langs de buitenste rand nog een donkerbruine vlek te zien. De vliegtijd is in één generatie van juni tot september en de spanwijdte bedraagt 16-25 mm. De larven kunnen in opgerolde of gevouwen bladeren worden gevonden. Waardplant: fruitbomen. Engelse benaming: Barred Fruit-tree Tortrix. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Stam: Archipini
Geslacht: Ptycholoma
Geelbuikbladroller – 2020 (NL)
(NCBI-index: 116133)
De voorvleugel van de geelbuikbladroller (Ptycholoma lecheana) is overwegend geelbruin met in de buitenste helft veel donker tot vaal roodbruine vlekjes. Langs de voorrand is halverwege een donkerbruine vlek te zien. Verder valt de loodgrijze dunne dwarsband halverwege de vleugel vanaf de voorrand op en een tweede loodgrijze dwarsband meer richting vleugelpunt. De vliegperiode is in één generatie van mei tot midden augustus en de spanwijdte bedraagt 16-20 mm. De larven voeden zich in een bij elkaar gesponnen blad. Waardplant: appel, populier, eik, wilg, lork. Engelse benaming: Brindled Tortrix. Friese benaming: –
Vliegperiode:
Stam: Archipini
Geslacht: Syndemis
Struikbladroller – 2020 (NL)
(NCBI-index: 1.101060)
De voorvleugel van de struikbladroller (Syndemis musculana) is grijswit, zilvergrijs tot grijsbruin en spaarzaam gespikkeld. Vanaf het midden van de binnenrand loopt een donkere bruine soms zwarte brede band die taps toeloopt richting de voorrand. Langs de voorrand dichtbij de vleugelpunt is nog een donkere kleine vlek te zien. De intensiteit van de markeringen variëren sterk. De vliegperiode is in één generatie van eind april tot midden juli en de spanwijdte bedraagt 15-22 mm. De larven voeden zich in een opgerold of opgevouwen blad. Waardplant: wilde gagel, braam, eik, berk. Engelse benaming: Dark-barred Tortrix. Friese benaming: –
Vliegperiode:
